Η Ικαρία και ο Πράμνειος οίνος της αρχαιότητας

Το κρασί της Ικαρίας, ο Πράμνειος οίνος της αρχαιότητας, έχει μακραίωνη ιστορία.

Γεννήθηκε μέσα στο μύθο και συνδέθηκε με τις περιπέτειες και τη λατρεία του Διόνυσου στο νησί. Τη Διονυσιακή τελετουργία, που όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα και τα τοπωνύμια σε πολλές περιοχές της Ικαρίας, ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη και δημοφιλής.

Σήμερα το Καριώτικο κρασί, προϊόν μιας πανάρχαιας συνταγής που φυλάχτηκε και διασώθηκε σε πιθάρια χωμένα στη γη, έχει επίσημα πια την ταυτότητα της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας του και η Ικαρία συγκαταλέγεται ανάμεσα στα ελάχιστα μέρη σε όλο τον κόσμο, που παράγουν φυσικώς υψηλόβαθμους ξηρούς οίνους.

❝Τη μαγική δύναμη του κρασιού τη γεύονται οι ήρωες της Ιλιάδας, όταν ετοιμάζονται για μάχη, καθώς δυναμώνουν το πολεμικό τους μένος, πίνοντας τον κυκεώνα, δηλαδή, Πράμνειον οίνο ανακατεμένο με χλωρό τυρί και αλεύρι από κριθάρι!❞ Όμηρος

Σε παραθέματα από αρχαία και νεώτερα κείμενα, όπου αναφέρεται το κρασί της Ικαρίας, καταγράφονται τα βασικά χαρακτηριστικά του σχεδόν με τις ίδιες λέξεις: Οίνος ούτε γλυκύς, ούτε παχύς, αλλά αυστηρός, σκληρός… και πιο συγκεκριμένα:

– «Πράμνειον ον ίδμεν φασί παχύν και πολύτροφον και η προσφορά ου διψήσεως φασίν άκος αλλά εμφορήσεως ένεκεν…» (Ευστάθιος).

– «…κατά το Φρύνιχο ου γλύξις ουδ υπόχυτος αλλά Πράμνιος» (Διογένης Λαέρτιος).
– «…έστι δε ούτος, γένος τε οίνου και έστιν ούτος ούτε γλυκύς ούτε παχύς,
αλλά αυστηρός και σκληρός και δύναμιν έχων διαφέρουσαν…» (Αθήναιος).
– «…έστι δε εγκώμιον οίνου και σκληρός οίνος…» (Ησύχιος).
– «…το κρασί των Ικαρίων είναι δυνατό και το αναμειγνύουν πάντα με νερό» (Γεωργειρήνης).
– «…παρασκευάζεται στην Ικαρία ένα κρασί που λέγεται σκέτο, είναι υψηλόβαθμο και σκληρό» (Σταματιάδης).

Τον Ιούνιο του 2006 δόθηκε στο κρασί της Ικαρίας από την πολιτεία ο χαρακτηρισμός γεωγραφικής ένδειξης «Τοπικός Οίνος». Αυτό ήταν αποτέλεσμα μιας συλλογικής προσπάθειας, πέντε περίπου χρόνων, στην οποία συμμετείχαν ενεργά τόσο οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης Α’ και Β’ βαθμού, όσο και ο συγγραφέας του άρθρου ( εγώ ). Το πρώτο επίσημο κρατικό έγγραφο που καταγράφει μια ιδιαιτερότητα του ικαριακού αμπελώνα είναι η από 3/2/1970 απόφαση του Υπουργού Γεωργίας για την επιτρεπόμενη καλλιέργεια του Φωκιανού στην Ικαρία.

Η θέση της Ικαρίας μεταξύ των αμπελο-παραγωγικών περιοχών ανά τον κόσμο αναμένεται να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο, χάρη σε ορισμένες πανεπιστημιακές έρευνες, που βρίσκονται σε εξέλιξη. Πιο συγκεκριμένα, οι επιστήμονες του οίνου δέχονται ότι σημαντικό ρόλο στα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του κρασιού διεκδικεί ο μύκητας που απαντάται σε κάθε τόπο. Δηλαδή διαφορετικοί μύκητες στα ίδια σταφύλια δίνουν διαφορετικά κρασιά.

Με αυτά τα δεδομένα γίνονται έρευνες από πανεπιστημιακές ομάδες σχετικά με την ύπαρξη μιας ιδιαίτερης ομάδας μικροοργανισμών, που συνεργάζονται και δίνουν το μοναδικά ασυνήθιστο χαρακτηριστικό, να μπορούν να ζυμώσουν σε συγκέντρωση αλκοόλης άνω των 16 βαθμών με τις συνηθισμένες συνθήκες περιβάλλοντος.

Κι αν στις αρχές του 1900 και στη δεκαετία του 1920 το Καριώτικο κρασί αντιπροσώπευε το 1/3 περίπου της παραγωγής του νησιού (σύμφωνα με πληροφορίες από τα βιβλία «Ικαρία, γεωγραφική της νήσου περιγραφή» του Γ. Λομβαρδά και «Ικαριακά χρονικά» του Λ. Σπανού), δεν θα μπορούσε άραγε σήμερα να κρατήσει δικαιωματικά ένα μεγάλο μέρος της οικονομίας του τόπου μας;

«Άμπελος η εν Ικάρω»

Μία συλλογή στοιχείων για το κρασί της Ικαρίας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Μία ελληνό-αγγλική, πολυσέλιδη έκδοση της Οινοποιείας Ν. Αφιανές – ΙΚΑΡΙΑ 2004. Η πρώτη έκδοση τυπώθηκε σε 1.000 αντίτυπα σε χαρτί ModiglianiNeve.

  • Έκδοση: Νικόλαος Αφιανές, Εταιρία Ικαριακών Μελετών, Πανεπιστήμιο του Αιγαίου (Πρόγραμμα Naias)

  • Έρευνα, αρχειακό και φωτογραφικό υλικό: Χρήστος Μαλαχίας

  • Συλλογή και ταξινόμηση υλικού: Νίκος Αφιανές

  • Επιμέλεια κειμένων: Αργυρώ Φακάρου

  • Μετάφραση: Άγγελος Καλοκαιρινός

  • Σχεδιασμός, επεξεργασία εικόνων: Κωστής Πίνας

  • Εκτύπωση: Άρτυπος Ε.Π.Ε.+